Protetyka

Jesteś tu : Activate Breadcrumb NavXT Plugin

Protetyka – to dział stomatologii zajmującym się odbudową zniszczonych części pojedynczych zębów, oraz odtwarzaniem utraconych zębów    z powodu nieleczonej próchnicy, chorób przyzębia lub urazu.
Odbudowa częściowo zniszczonych pojedynczych zębów jest możliwa, gdy zachowana jest jeszcze część koronowa zęba ale rozmiar zniszczenia jest tak duży, że wykonanie plomby jest niemożliwe lub nieracjonalne.
W powyższych przypadkach proponowanym rozwiązaniem są wkłady koronowe, nakłady, licówki lub korony.

Przy zniszczeniu korony zęba tak znacznym, że pozostają z niej jedynie niewielkie fragmenty lub przy całkowitej utracie korony zęba i przy zachowanym jednocześnie korzeniu można wykonać wkład koronowo-korzeniowy, który stanowi  podbudowę dla korony protetycznej, która ma wielkość,  kształt i kolor utraconej korony naturalnej.

Odbudowa zębów utraconych w całości tzn. wraz z korzeniem zależy od liczby utraconych zębów oraz od rozmieszczenia zębów zachowanych i ich osadzenia w kości. Można tu, w zależności od sytuacji wykonać mosty lub protezy ruchome różnej konstrukcji.

Szczególnym rodzajem braku uzębienia jest bezzębie czyli brak wszystkich zębów górnych lub/i dolnych. Wykonuje się tu akrylowe protezy całkowite (tradycyjne ruchome) lub osadzane na różnego rodzaju wszczepach filarowych.

Wkład koronowy

Uzupełnia brakujące tkanki twarde zęba utracone w wyniku próchnicy lub urazu.

Można go porównać do wypełnienia wykonanego w sposób typowy przez lekarza – stomatologa, z tą różnicą, że wytwarza się go w pracowni protetycznej ze stopów metali szlachetnych, porcelany lub specjalnych kompozytów protetycznych. Jest więc znacznie bardziej wytrzymały na działanie sił żucia niż zwykła plomba.

Wkład może być uzupełnieniem utraconych tkanek twardych zęba – jest wówczas samodzielną mikroprotezą lub może być częścią większego uzupełnienia.

Przykładowo, przy braku pierwszego zęba trzonowego można wykonać wkłady koronowe do zębów ograniczających lukę i połączyć je ze sztucznym zębem uzupełniającym brakujący pierwszy trzonowiec. Powstanie mikroproteza – most składający się z dwóch wkładów i przęsła czyli sztucznego zęba.

Nakład

Jest podobny do wkładu koronowego, z tą różnicą, że jest znacznie większy.

Odbudowuje większą niż wkład część korony zęba łącznie z niektórymi lub wszystkimi guzkami. Wytwarza się go ze stopów metali, porcelany nanoszonej na podłoże metalowe lub stosowanej bez metalu i z kompozytów protetycznych.

Licówka

Obecnie coraz większe zainteresowanie budzi zastosowanie licówek. Są to stałe uzupełnienia protetyczne stosowane w stomatologii estetycznej do pokrycia nieestetycznych powierzchni wargowych i policzkowych zębów górnych i dolnych.

Stosuje się  je na przednie siekacze, kły czasami na zęby przedtrzonowe wtedy gdy ich wargowe powierzchnie są przebarwione w sposób nie pozwalający na wybielenie, uszkodzone lub przy wadach rozwojowych zniekształcających ząb lub zęby.

Są korzystniejszą alternatywą niż wykonanie koron protetycznych, ze względu na niewielki stopień utraty tkanek twardych zęba w wyniku szlifowania.

Korona protetyczna wymaga preparacji całego zęba dookoła, natomiast w przypadku cieniutkiej licówki lekarz delikatnie usuwa niewielką warstwę szkliwa z powierzchni wargowej na grubość 0,5-0,9 mm. Technikę laminatową zalicza się do uzupełnień protetycznych, które oszczędzają tkankę twardą zęba. Materiałem do wykonania licówek jest kompozyt lub porcelana.

Wskazania do zastosowania licówek:

  • przebarwienia zębów trudne do wybielenia np.: tetracyklinowe, po leczeniu kanałowym,
  • niedorozwój szkliwa i zębiny (amalogenesis imperfecta)
  • niekosmetyczne wypełnienia zębów przednich,
  • ubytki brzegów zębów, ukruszenia kątów brzegów siecznych
  • diastemy między zębami,
  • wydłużenie startych patologicznie

Licówki wykonuje się wyłącznie z materiałów estetycznych – porcelany lub kompozytów protetycznych.  Przykleja się je do zęba specjalnymi cementami.

Korona protetyczna

Jest uzupełnieniem protetycznym, które odbudowuje utraconą koronę naturalną zęba lub stanowi część mostu protetycznego.

Korona może pokrywać cały ząb i jest wtedy nazywana koroną całkowitą lub może pokrywać część zęba i jest wtedy nazywana koroną częściową.

Korony całkowite wykonuje się z jednego lub dwóch rodzajów materiału.

Korony z jednego rodzaju materiału mogą być jednolicie odlane ze stopu metalu lub wykonane jednolicie z porcelany lub kompozytu protetycznego.

Korony z dwóch rodzajów materiaóu składają się najczęściej z metalowej części wewnętrznej będącej rodzajem czapeczki pokrywającej ząb lub np. wkład koronowo – korzeniowy i części zewnętrznej imitującej koronę naturalną zęba.

Część zewnętrzna może być wykonana z porcelany lub tworzywa sztucznego trwale połączonego z metalową częścią wewnętrzną. Wielkość, kształt i kolor części zewnętrznej są dobierane do pozostałych sąsiednich  zębów.

Materiałem, z którego odlewa się części metalowe koron są stopy metali szlachetnych i nieszlachetnych a niekiedy czysty tytan czy złoto. Metalowe części koron można wykonywać metodą galwaniczną.

Uwaga: niektóre rodzaje koron można wykonywać wyłącznie ze stopów metali szlachetnych. Dotyczy to m.in. półkoron (koron trzyćwierciowych) koron teleskopowych.

Półkorony

Zwane też koronami trzyćwierciowymi pokrywają niewidoczną (lub mniej widoczną) część zęba. Część wargowa zęba, czyli widoczna, pozostaje wolna. Korony te wymagają oszlifowania tylko tej części zęba, do których będą przylegać.  Wykonuje się je ze stopów metali szlachetnych.

Korony teleskopowe:

Są szczególnym rodzajem koron, które nigdy nie występują samodzielnie. Stanowią zawsze część większej konstrukcji protetycznej.
Korona teleskopowa to zespół składający się z dwóch koron.
Pierwsza – jednolicie metalowa ma postać czapeczki pokrywającej oszlifowany ząb. Jest ona na stałe osadzona na zębie. Druga korona jest dokładnie dopasowana do pierwszej i nasuwana na nią. Ta druga korona połączona jest z ruchomą protezą, czyli tworzy całość: proteza + korona (względnie korony, gdy jest ich więcej).

Po nałożeniu koron zewnętrznych na wewnętrzne powstaje tarcie, które zapewnia dobre umocowanie protezie. Korony zewnętrzne również wykonuje się ze stopów szlachetnych. W celach estetycznych pokrywa się je przeważnie tworzywem sztucznym.

Oto różne warianty zastosowania koron teleskopowych:

  • korony teleskopowe z protezą szkieletową w szczęce
  • korony teleskopowe z mostem ruchomym w szczęce
  • korony teleskopowe z modyfikowanym mostem ruchomym w żuchwie
  • korony teleskopowe i proteza szkieletowa w szczęce

Uwaga: Tworzywo sztuczne (kompozyt protetyczny) jest materiałem bardzo podobnym do naturalnego zęba lecz jest mało wytrzymały na ścieranie, dlatego przeważnie pokrywa się nim tylko części widoczne koron.  Części niewidoczne lub mało widoczne, które zwierają się z zębami przeciwstawnymi na ogół pozostają niepokryte tworzywem a więc widoczny jest na nich metal.

Wkład koronowo – korzeniowy

Jest rodzajem indywidualnie wykonanego ćwieka, który osadza się w odpowiednio przygotowanym wcześniej kanale korzeniowym.
Wymaga to wcześniejszego przeprowadzenia leczenia kanałowego tj. opracowania i wypełnienia kanału korzeniowego a następnie częściowe usunięcie wypełnienia kanałowego i poszerzenia światła kanału do odpowiedniej wielkości.

Wkłady koronowo – korzeniowe dzielą się na dwie części: kanałową (korzeniową) i koronową. Pierwsza stanowi “zakotwiczenie” w kanale, druga wystaje do jamy ustnej i jest podbudową dla korony protetycznej imitującej utraconą koronę własną zęba.

Do zębów wielokanałowych o znacznej rozbieżności osi kanałów wykonuje się wkłady składające się z kilku części różnie ze sobą łączonych w zębie, dla którego są przeznaczone.

Wkłady umocowuje się w zębie za pomocą specjalnego cementu dentystycznego.

Wkłady koronowo – korzeniowe wykonuje się głównie ze stopów metali szlachetnych lub nieszlachetnych.

Mosty

Są uzupełnieniami protetycznymi, które odbudowują brak jednego lub większej ilości zębów.

O możliwości ich zastosowania decyduje stan zachowanych zębów i ich rozmieszczenie i ustawienie  względem miejsca, z którego usunięto ząb (czyli luki) oraz siła osadzenia ich w kości.

Założenie mostu jest możliwe gdy przed i za luką znajdują się zęby mocno osadzone w kości. Najprostszy most odbudowujący jeden ząb składa się z dwóch koron protetycznych i połączonego z nimi zęba sztucznego, nazywanego w protetyce przęsłem. Taka konstrukcja nazywa się mostem jednobrzeżnym. W przypadku gdy brak zęba odbudowywany jest na dwóch sąsiednich zęba mówimy o moście dwubrzeżnym. Jest to  o wiele stabilniejsza i pewniejsza konstrukcja niż w przypadku mostu jednobrzeżnego.

W celu wykonania mostu należy zęby przeznaczone do pokrycia koronami odpowiednio oszlifować. Taki zabieg jest nieodwracalny.

Mosty wykonuje się przeważnie jako konstrukcje złożone z dwóch rodzajów materiału. Część nośną mostu, tzn. wewnętrzne części koron         i przęsła wykonuje się ze stopów metali szlachetnych lub nieszlachetnych natomiast część zewnętrzną, licową, nadającą mostowi wygląd estetyczny wykonuje się z porcelany lub tworzywa sztucznego.

Większość mostów jest uzupełnieniami stałymi, które do zębów własnych pacjenta przymocowuje się cementem dentystycznym a pacjent nie ma możliwości ich zdjęcia.

Protezy ruchome

Protezy ruchome są protezami, które pacjent może samodzielnie wyjmować z jamy ustnej (np. w celu oczyszczenia ich) oraz wkładać0            z powrotem.

Ze względu na rozległość uzupełnianych braków zębowych dzieli się je na protezy częściowe i całkowite

Protezy osiadające akrylowe całkowite stosowane przy bezzębiu

Bezzębiem określa się całkowity brak zębów w szczęce i/lub żuchwie. Można zatem mówić o bezzębiu górnym i dolnym.

Leczenie protetyczne polega w tej sytuacji na wykonaniu protez całkowitych. Mogą być one jednolicie z tworzywa sztucznego – akrylu lub w części mogą być zbudowane z metalu (płyta protezy) a częściowo z tworzywa akrylowego (tzw. “sztuczne dziąsło” czyli trzon protezy). Sztuczne zęby najczęściej wykonane są również z akrylu. Wytwarzane są one fabrycznie. Lekarz w porozumieniu z pacjentem określa wielkość, kształt i kolor zębów.  Czasem gdy wiadomo, że pacjent często łamie protezy z powodu nieprawidłowego zgryzu w płytę nowej protezy  można zatopić metalową siatką, która ma za zadanie wzmocnić konstrukcję takiego uzupełnienia.

Protetyczne leczenie bezzębia jest jednym z najtrudniejszych zadań jakie stają przed lekarzem stomatologiem w codziennej praktyce. Wymaga ono od lekarza znacznego doświadczenia i wyobraźni. Pacjent natomiast powinien być świadomy tego, że protezy całkowite zachowują się w ustach inaczej niż nawet duże protezy częściowe.

Protezy częściowe, za pośrednictwem klamer lub innych precyzyjnych elementów utrzymują się w jamie ustnej o wiele lepiej niż protezy całkowite. Proteza całkowita górna, mająca dzięki rozległości podniebienia większe przyleganie, zazwyczaj przysysa się do podłoża i jest łatwiejsza w użytkowaniu niż dolna.

Dolna proteza całkowita mająca z przyczyn anatomicznych (obecność języka) kształt podkowy ma mniejszą powierzchnię przylegania do podłoża a jej przyssanie jest niewielkie a niekiedy nie występuje w ogóle. Proteza dolna, całkowita utrzymuje się na podłożu głównie dzięki przyleganiu i pracy otaczających ją tkanek miękkich: policzków, warg i języka. Wymaga dłuższego czasu przyzwyczajenia się do niej.

Wymiana starych protez całkowitych na nowe może również spowodować przejściowe trudności w użytkowaniu nowych protez.
Zazwyczaj po oddaniu protez całkowitych lub częściowych konieczne są wizyty kontrolne, w czasie których lekarz dokonuje niezbędnych korekt.

Proteza ruchoma częściowa

Służy do odbudowy częściowych braków uzębienia. Oznacza to, że teoretycznie nie może być ona stosowana w sytuacji, gdy brakuje jednego, dwóch lub trzech zębów. W przypadku gdy trzeba odbudować 1-2 zęby można wykonać mikroprotezę tzw. Etruskę. W sytuacji, gdy w łuku zębowym pozostanie chociaż jeden  własny ząb, to proteza taka nadal jeszcze będzie określana jako częściowa.

Protezy ruchome częściowe mogą być wykonane tak, że spoczywają na błonie śluzowej tych obszarów jamy ustnej, z których usunięto zęby i ewentualnie na podniebieniu. Ich utrzymanie w ustach zapewniają klamry wykonane ze  sprężystego drutu ze stali nierdzewnej częściowo obejmujące zęby własne. Proteza taka jest nazywana protezą osiadającą.  Określenie to bierze się stąd, że proteza taka opiera się jedynie na tkankach miękkich (dziąśle) i na znajdującej się głębiej kości.

Nacisk protezy na podłoże powoduje stopniowy zanik kości.
W miarę zaniku kości proteza zmienia swoje położenie względem zachowanych zębów i “osiada”.

Ten rodzaj protez wykonuje się z akrylu, tworzywa sztucznego barwionego na różowo (do wykonania płyty protezy i jej trzonu imitującego dziąsło) lub zabarwionego na kolor zębów naturalnych (do wykonywania zębów sztucznych stosowanych w protezach).

Proteza akrylanowa z elementami podpierającymi

  • proteza akrylanowa z elementami podpierającymi i retencyjnymi lanymi
  • proteza nieosiadająca, elementy podparcia i klamry wewnątrz akrylu zbrojone siatką

Protezy częściowe podparte – protezy szkieletowe

Są to protezy, które co prawda spoczywają na błonie śluzowej w bezzębnych obszarach jamy ustnej, ale znajdują dodatkowe oparcie na odpowiednio przygotowanych zębach własnych pacjenta.
Oparcie to zapewniają niewielkie, sztywne wypustki metalu zwane cierniami, zaczepiające się na zachowanych zębach.

Działanie ich polega na tym, że przenoszą one część obciążeń zgryzowych, jakim podlega proteza, na zęby pacjenta. Zmniejsza się tym samym nacisk protezy na kość (poprzez dziąsło i okostną) i kość zanika dużo wolniej niż pod protezami osiadającymi.

Protezy podparte wykonuje się najczęściej jako protezy szkieletowe.
Składają się one ze szkieletu odlanego ze stopu kobaltu z chromem i molibdenem.  Imitacja dziąsła i sztuczne zęby wykonane są z akrylu.

Proteza szkieletowa klamrowa przy brakach skrzydłowych żuchwy

W wyjątkowych przypadkach protezę podpartą można wykonać z akrylu, w którym umocowuje się ciernie odlane ze stali dentystycznej lub ze stopu kobaltowo chromowego.

Sposoby zamocowywania protez szkieletowych w jamie ustnej

Najbardziej rozpowszechnionym sposobem umocowywania protez szkieletowych jest stosowanie klamer. Klamry są to sprężyste, metalowe wypustki stanowiące część szkieletu protezy.
Obejmują one zęby sąsiadujące z miejscem pozbawionym zębów i dzięki tarciu utrzymują protezę w ustach. Ich zaletą jest to, że zazwyczaj nie wymagają przygotowania zębów, na których będą się znajdować (choć czasem taki ząb trzeba pokryć koroną protetyczną, aby poprawić jego kształt i sprawić aby działanie klamry było mocniejsze). Wadą klamer jest to, że są widoczne, czego nie akceptują niektórzy pacjenci.

Innymi sposobami umocowania protez szkieletowych w jamie ustnej jest zastosowanie zatrzasków, zasuw i zamków. Są to niewielkie urządzenia które poprzez tarcie lub w inny mechaniczny sposób utrzymują protezę we właściwym położeniu. Ich zastosowanie wymaga wcześniejszego przygotowania zębów, na których mają się znaleźć.

Polega to na oszlifowaniu zęba, na którym ma być element mocujący i zęba z nim sąsiadującego. Na oba te zęby wykonuje się korony protetyczne połączone ze sobą, a do korony, która sąsiaduje z obszarem bezzębnym umocowany jest zatrzask, zasuwa lub zamek. Zatem oprócz planowanej protezy należy wykonać dwie korony.

W przypadku planowania drugiej zasuwy (zatrzasku, zamku) trzeba oszlifować następne dwa zęby i pokryć je połączonymi koronami.

Zaletą tego postępowania jest rezygnacja z widocznych klamer.
Do pewnego stopnia wadą czy niedogodnością jest konieczność oszlifowania dwóch a nawet czterech zębów. Koszt leczenia protetycznego składa się w tym przypadku z ceny koron, elementu lub elementów mocujących i ceny samej protezy.

Uwaga: zastosowanie opisanych urządzeń mocujących protezę szkieletową eliminuje co prawda widoczne klamry, ale w niektórych sytuacjach nie zapewnia całkowitego ukrycia protezy, czy zamaskowania jej obecności w jamie ustnej.

O to czy proteza będzie całkowicie niewidoczna, należy szczegółowo wypytać lekarza.

Protezę szkieletową można osadzić w ustach za pomocą koron teleskopowych. Korony zewnętrzne są wtedy częścią protezy a wewnętrzne są zacementowane na zębach pacjenta. W czasie zakładania protezy korony zewnętrzne nasuwają się na wewnętrzne. W chwili, gdy proteza osiągnie swoje właściwe położenie, tarcie powierzchni koron utrzymuje ją na podłożu.

Materiałem, z którego wykonuje się korony teleskopowe są stopy metali szlachetnych zapewniające niezbędną precyzję odlewów.

  • korony teleskopowe z protezą szkieletową w szczęce
  • korony teleskopowe z modyfikowanym mostem ruchomym w żuchwie
  • korony teleskopowe – proteza szkieletowa skrzydłowa w żuchwie

W sytuacji, gdy w szczęce lub żuchwie występują rozległe braki zębowe ale jeszcze istnieją pojedyncze zęby (jeden, dwa lub trzy), to istnieje możliwość następującego ich wykorzystania: zęby takie można poddać leczeniu kanałowemu, następnie skrócić do poziomu dziąsła i wykonać do nich specjalny rodzaj wkładów korzeniowych, które znacznie poprawią utrzymanie protezy ruchomej. Wkłady takie składają się z części wnikającej do kanału korzenia, czapeczki pokrywającej korzeń i elementu zatrzaskowego, często w postaci kulki.

Proteza ma postać protezy całkowitej, pokrywającej zarówno obszar nieuzębiony, jak i korzenie z wkładami. W jej płycie, w części przylegającej do dziąsła znajdują się matryce z tworzywa sztucznego, które zatrzaskują się na kulce stanowiącej część wkładu. Powstaje w ten sposób dość silne umocowanie protezy.